Umorzenie opłaty planistycznej - skutki podatkowe PIT

Opłata planistyczna to szczególny rodzaj należności pobieranej przez gminy w momencie zbycia nieruchomości, której wartość wzrosła w wyniku uchwalenia lub zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Właściciele nieruchomości często nie zdają sobie sprawy z tego, że możliwość umorzenia tej opłaty niesie ze sobą określone konsekwencje podatkowe w ramach podatku dochodowego od osób fizycznych. Kwestia ta budzi liczne wątpliwości wśród podatników, którzy po otrzymaniu decyzji o umorzeniu opłaty planistycznej zastanawiają się nad jej wpływem na rozliczenie roczne.

Mechanizm opłaty planistycznej został wprowadzony jako forma rekompensaty dla gmin za wydatki ponoszone przy uchwalaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Właściciele nieruchomości, których wartość wzrosła dzięki decyzjom planistycznym gminy, zobowiązani są do podzielenia się częścią tego zysku z samorządem lokalnym. Jednakże w określonych sytuacjach gmina może zdecydować o umorzeniu tej należności, co rodzi pytanie o skutki podatkowe takiej decyzji.

Podstawy prawne opłaty planistycznej

Regulacje dotyczące opłaty planistycznej zostały zawarte w ustawie z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Zgodnie z art. 36 ust. 4 tej ustawy, jeżeli w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą wartość nieruchomości wzrosła, a właściciel lub użytkownik wieczysty zbywa tę nieruchomość, wójt, burmistrz albo prezydent miasta pobiera jednorazową opłatę ustaloną w tym planie. Opłata ta jest określana w stosunku procentowym do wzrostu wartości nieruchomości i stanowi dochód własny gminy.

Warunkami zastosowania opłaty planistycznej są trzy jednoczesne przesłanki. Po pierwsze, musi nastąpić wzrost wartości nieruchomości w wyniku uchwalenia nowego lub zmiany dotychczasowego planu miejscowego. Po drugie, w planie miejscowym musi być określona stawka procentowa wzrostu wartości nieruchomości stanowiąca podstawę do naliczenia wysokości opłaty. Po trzecie, zbywca musi dokonać zbycia nieruchomości przed upływem 5 lat, licząc od dnia, w którym zaczął obowiązywać nowy lub zmieniony plan zagospodarowania przestrzennego.

Właściciel nieruchomości może przed zbyciem nieruchomości żądać od wójta, burmistrza albo prezydenta miasta ustalenia wysokości opłaty planistycznej w drodze decyzji administracyjnej. Takie rozwiązanie pozwala na wcześniejsze oszacowanie kosztów związanych ze zbyciem nieruchomości i podjęcie świadomej decyzji o transakcji.

Procedura umarzania opłaty planistycznej

Opłata planistyczna stanowi należność budżetową o charakterze publicznoprawnym, o której mowa w art. 60 pkt 7 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych. Jako środki publiczne będące nieopodatkowanymi należnościami budżetowymi, podlegają one szczególnym procedurom określonym w przepisach o finansach publicznych.

1. Złożenie wniosku o umorzenie opłaty planistycznej przez zobowiązanego
2. Analiza sytuacji zobowiązanego przez organ gminy pod kątem przesłanek umorzenia
3. Ocena czy zachodzą okoliczności uzasadnione ważnym interesem zobowiązanego lub interesem publicznym
4. Wydanie decyzji administracyjnej o umorzeniu opłaty w całości lub w części
5. Przekazanie informacji o umorzeniu do odpowiednich organów w celu rozliczenia podatkowego

Podstawą prawną umorzenia opłaty planistycznej jest art. 64 ust. 1 pkt 2 ustawy o finansach publicznych. Na podstawie tego przepisu organ może umarzać w całości należności w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem zobowiązanego lub interesem publicznym. Ponadto możliwe jest umarzanie w części w przypadkach uzasadnionych względami społecznymi lub gospodarczymi, w szczególności możliwościami płatniczymi zobowiązanego.

Istotą opłaty planistycznej jest zrekompensowanie gminom wydatków poniesionych przy uchwalaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Zbywca nieruchomości ma jednak możliwość wnioskowania o umorzenie opłaty w całości lub w części, jeśli jego sytuacja finansowa lub inne okoliczności to uzasadniają.

Konsekwencje podatkowe umorzenia opłaty

Umorzenie opłaty planistycznej przez gminę nie jest zdarzeniem neutralnym z punktu widzenia podatku dochodowego od osób fizycznych. Zgodnie z regulą ogólną wyrażoną w art. 11 ust. 1 ustawy PIT, przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym o charakterze definitywnym, niemające charakteru zwrotnego. Przyrost majątkowy może polegać zarówno na zwiększeniu aktywów, jak i na zmniejszeniu pasywów podatnika. O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych można mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik uzyskuje określone przysporzenie majątkowe rozumiane nie tylko jako wzrost majątku, lecz także jako zaoszczędzenie wydatku.

Przykładem sytuacji, w której dochodzi do przysporzenia majątkowego w formie zaoszczędzenia wydatku, są przychody z nieodpłatnych świadczeń, które zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy PIT są kwalifikowane do przychodów z innych źródeł. O przychodzie podatkowym z innych źródeł mówimy w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

W sytuacji umorzenia opłaty planistycznej po stronie osoby fizycznej pojawia się przychód podatkowy. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej potwierdził to stanowisko w interpretacji z dnia 27 października 2023 roku. W wyniku umorzenia osobom fizycznym ustalonej przez organ opłaty planistycznej, osoby, którym umorzono tę opłatę, odnoszą rzeczywistą korzyść. Natomiast osoby, które nie złożą wniosku o umorzenie opłaty i w związku z tym nie zostaną im one umorzone, ponoszą wydatki w postaci zapłaty opłaty planistycznej w całości kosztem swojego majątku.

Obowiązki gminy w zakresie informacji podatkowej

Gmina, która wydała decyzję o umorzeniu opłaty planistycznej, ma określone obowiązki w zakresie przekazywania informacji podatkowych. Na podstawie art. 42a ustawy PIT gmina ma obowiązek sporządzenia informacji o przychodach z innych źródeł PIT-11 dla osoby fizycznej, której została umorzona opłata planistyczna. Warto podkreślić, że gmina w tym przypadku sporządza jedynie informacje PIT-11, natomiast nie ma obowiązku poboru zaliczki na podatek.

Obowiązek sporządzania informacji PIT-11 przez gminy został potwierdzony również w interpretacji Dyrektora KIS z dnia 21 sierpnia 2019 roku. W przypadku umorzenia opłaty planistycznej gmina ma obowiązek wystawienia dla osoby fizycznej, której została ona umorzona, informacji PIT-11 na podstawie art. 42a ustawy PIT.

Procedura przekazywania informacji jest ściśle określona terminami. Informacja PIT-11 musi zostać przesłana do właściwego urzędu skarbowego w terminie do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym, w którym nastąpiło umorzenie opłaty. Podatnik natomiast otrzymuje swoją kopię informacji w terminie do końca lutego roku następującego po roku podatkowym.

Rozliczenie podatkowe przez podatnika

Podatnik, któremu została umorzona opłata planistyczna, ma obowiązek uwzględnienia tego faktu w swoim rocznym rozliczeniu podatkowym. Kwota umorzonej opłaty stanowi przychód z nieodpłatnych świadczeń, który należy wykazać w odpowiedniej części zeznania podatkowego i opodatkować zgodnie z obowiązującymi przepisami.

• Przychód z nieodpłatnych świadczeń wykazuje się w zeznaniu rocznym PIT
• Kwota przychodu odpowiada wysokości umorzonej opłaty planistycznej
• Przychód podlega opodatkowaniu według skali podatkowej określonej w art. 27 ust. 1 ustawy PIT
• Zeznanie należy złożyć w terminie do 30 kwietnia roku następnego
• Podatnik może skorzystać z ulg i odliczeń przewidzianych prawem podatkowym

Opodatkowanie przychodu z umorzenia opłaty planistycznej następuje według skali podatkowej określonej w art. 27 ust. 1 ustawy PIT. Oznacza to, że kwota umorzonej opłaty zostanie dodana do pozostałych dochodów podatnika i opodatkowana łącznie z nimi według progresywnej skali podatkowej.

Warto zwrócić uwagę, że podatnik nie może potraktować umorzenia opłaty planistycznej jako zwolnienia podatkowego. Mimo że gmina umorzyła należność, podatnik musi rozliczyć się z fiskusem z tytułu uzyskanego przysporzenia majątkowego. Jest to konsekwencja przyjętej w polskim systemie podatkowym zasady, zgodnie z którą wszelkie przysporzenia majątkowe, w tym zaoszczędzenie wydatków, stanowią przychody podatkowe.

Praktyczne aspekty rozliczenia

W praktyce umorzenie opłaty planistycznej może dotyczyć różnych kwot i być uzasadnione różnymi okolicznościami. Najczęstsze przyczyny umorzenia to trudna sytuacja finansowa zobowiązanego, względy społeczne lub gospodarcze, a także interes publiczny. Niezależnie od przyczyny umorzenia, skutki podatkowe pozostają takie same.

Pan Stefan dokonał zbycia nieruchomości, której wartość wzrosła z uwagi na zmianę miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Właściwa gmina ustaliła opłatę planistyczną w kwocie 5000 złotych. Ze względu na trudną sytuację finansową pan Stefan złożył wniosek o umorzenie opłaty, który został zaakceptowany przez gminę w dniu 10 listopada 2024 roku. W konsekwencji gmina sporządziła informację PIT-11 wskazującą przychód z nieodpłatnych świadczeń w wysokości 5000 złotych, którą przekazała do urzędu skarbowego i do pana Stefana. Pan Stefan musi uwzględnić ten przychód w zeznaniu rocznym składanym do 30 kwietnia 2025 roku.

Podatnicy często nie zdają sobie sprawy z konsekwencji podatkowych umorzenia opłaty planistycznej i mogą być zaskoczeni koniecznością wykazania dodatkowego przychodu w zeznaniu rocznym. Dlatego tak ważne jest właściwe poinformowanie o tych konsekwencjach już na etapie składania wniosku o umorzenie.

Warto również pamiętać, że umorzenie opłaty planistycznej nie oznacza automatycznego umorzenia innych zobowiązań podatkowych związanych ze zbyciem nieruchomości. Podatnik nadal może być obowiązany do zapłaty podatku od zysków kapitałowych, jeśli sprzedaż nieruchomości nastąpiła przed upływem okresu wymaganego do zwolnienia podatkowego.

Gminy powinny informować podatników o konsekwencjach podatkowych umorzenia opłaty planistycznej już na etapie rozpatrywania wniosku. Takie działanie pozwala podatnikowi na podjęcie świadomej decyzji o tym, czy faktycznie chce ubiegać się o umorzenie opłaty, czy może preferuje jej zapłacenie bez dodatkowych konsekwencji podatkowych.

Najczęstsze pytania

Nie, umorzenie opłaty planistycznej nie jest zwolnione z podatku dochodowego. Stanowi ono przychód z nieodpłatnych świadczeń, który należy wykazać w zeznaniu rocznym PIT i opodatkować według skali podatkowej.

Gmina ma obowiązek sporządzenia informacji PIT-11 w każdym przypadku umorzenia opłaty planistycznej osobie fizycznej. Informację należy przekazać do urzędu skarbowego do końca stycznia oraz do podatnika do końca lutego roku następującego po roku umorzenia.

Tak, jeśli podatnik nie złoży wniosku o umorzenie opłaty planistycznej i zapłaci ją w całości, nie powstają żadne dodatkowe konsekwencje podatkowe. Zapłacona opłata nie stanowi przychodu podatkowego.

Cała kwota umorzonej opłaty planistycznej stanowi przychód podatkowy, który zostaje dodany do pozostałych dochodów podatnika i opodatkowany według skali podatkowej. Im wyższa umorzona kwota, tym większy dodatkowy podatek do zapłaty.

Nie, gmina nie ma obowiązku pobierania zaliczki na podatek dochodowy. Jedynym obowiązkiem gminy jest sporządzenie i przekazanie informacji PIT-11. Podatnik samodzielnie rozlicza się z podatku w zeznaniu rocznym.