Ponowne zatrudnienie pracownika a badania i BHP w 2025 roku

Nawiązanie każdej umowy o pracę rodzi dla jej stron szereg wzajemnych obowiązków określonych w Kodeksie pracy i przepisach wykonawczych. Jednak w przypadku ponownego zatrudnienia pracownika przez tego samego pracodawcę niektóre obowiązki wykonane w ramach poprzedniego stosunku pracy nie muszą już być realizowane. Dotyczy to szczególnie wstępnych badań lekarskich i szkoleń z zakresu BHP.

Pracodawcy często zastanawiają się, czy pracownik powracający do pracy u tego samego zatrudniającego musi ponownie przechodzić wszystkie procedury związane z rozpoczęciem zatrudnienia. Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna i zależy od kilku kluczowych czynników, w tym czasu, jaki upłynął między zakończeniem poprzedniego a rozpoczęciem nowego stosunku pracy, rodzaju stanowiska oraz warunków pracy.

Podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy

Zgodnie z jedną z podstawowych zasad prawa pracy, wyrażoną w art. 15 Kodeksu pracy, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Rozwinięciem tej zasady jest art. 207 Kodeksu pracy, który stanowi, iż pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan BHP w zakładzie pracy oraz jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

Obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy są bardzo szerokie i obejmują kompleksowe działania mające na celu ochronę zdrowia i życia pracowników. Pracodawca musi organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy, zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad BHP, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń.

Dodatkowo pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia rozwoju spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy. Szczególną uwagę należy zwrócić na ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych.

Pracodawca musi również zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy oraz zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy. Istotne jest to, że koszty działań podejmowanych przez pracodawcę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w żaden sposób nie mogą obciążać pracowników.

Rodzaje i znaczenie badań lekarskich pracowników

Badania lekarskie pracowników stanowią kluczowy element profilaktycznej ochrony ich zdrowia, obejmującej ponadto ocenę, dokumentowanie i informowanie pracowników o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą oraz stosowanie niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających to ryzyko, stosowanie środków zapobiegających chorobom zawodowym i innym chorobom wiążącym się z wykonywaną pracą.

Głównym celem badań lekarskich jest sprawdzenie, czy pracownik może i jest zdolny do wykonywania pracy na danym stanowisku, ze względu na jego indywidualne predyspozycje, bez uszczerbku dla zdrowia. To fundamentalne znaczenie badań sprawia, że pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

W art. 229 § 1 i § 2 Kodeksu pracy wyróżniono trzy rodzaje badań lekarskich: wstępne, okresowe i kontrolne. Każdy z tych rodzajów badań ma swoje specyficzne zastosowanie i cele.

Badania lekarskie muszą być ponawiane okresowo, z częstotliwością wynikającą ze wskazówek metodycznych w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników, stanowiących załącznik do Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 roku w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy.

Kontrolnym badaniom lekarskim pracownik podlega w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą. Ten rodzaj badań ma na celu ocenę, czy pracownik może powrócić do wykonywania swoich obowiązków zawodowych bez ryzyka dla zdrowia.

Wyjątki od obowiązku wstępnych badań lekarskich

Jak wskazano wyżej, osoba przyjmowana do pracy podlega wstępnym badaniom lekarskim. Jednak art. 229 § 11 Kodeksu pracy wprowadza dwa istotne wyjątki od tej zasady, które mają szczególne znaczenie w kontekście ponownego zatrudnienia pracownika.

Wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają osoby przyjmowane ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tym pracodawcą. Ten pierwszy wyjątek ma kluczowe znaczenie dla pracodawców, którzy ponownie zatrudniają swoich byłych pracowników.

Istotnym ograniczeniem drugiego wyjątku jest wyłączenie osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych. W takich przypadkach wstępne badania lekarskie są zawsze wymagane, niezależnie od posiadania aktualnego orzeczenia lekarskiego.

Te wyjątki mają swoje uzasadnienie w praktyce gospodarczej. Często zdarza się, że pracownicy powracają do pracy u tego samego pracodawcy po krótkim okresie, na przykład po zakończeniu umowy na czas określony i zawarciu nowej umowy. W takich sytuacjach wymóg ponownego przeprowadzenia badań lekarskich byłby nieuzasadniony i generowałby niepotrzebne koszty oraz opóźnienia.

1. Sprawdź datę zakończenia poprzedniego stosunku pracy
2. Ustal datę rozpoczęcia nowego zatrudnienia
3. Oblicz liczbę dni między tymi datami
4. Porównaj warunki pracy na poprzednim i nowym stanowisku
5. Oceń czy stanowisko nie wymaga wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych

Pracodawca zatrudnił pracownika w ramach umowy na czas określony od 1 maja do 30 lipca 2025 roku na stanowisku specjalisty ds. marketingu. 1 sierpnia 2025 roku strony zawarły kolejną umowę na 6-miesięczny czas określony, dotyczącą tego samego stanowiska pracy. W związku z zawarciem umowy obowiązującej od 1 sierpnia 2025 roku pracownik nie musiał poddać się wstępnym badaniom lekarskim, gdyż od rozwiązania poprzedniej umowy o pracę nie upłynęło więcej niż 30 dni.

Zasady szkoleń BHP przy ponownym zatrudnieniu

Art. 237ł § 1 Kodeksu pracy zabrania dopuszczenia pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. To fundamentalne wymaganie ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa zarówno samego pracownika, jak i innych osób w miejscu pracy.

W myśl art. 237ł § 2 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Obowiązek ten ma charakter bezwzględny i dotyczy wszystkich pracowników, niezależnie od ich doświadczenia czy kwalifikacji.

Jednak podobnie jak w przypadku badań lekarskich, prawo przewiduje wyjątek od obowiązku przeprowadzenia szkolenia wstępnego BHP. Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę.

To rozumienie bezpośredniości jest bardzo praktyczne i uwzględnia realia funkcjonowania przedsiębiorstw. Często zdarza się, że umowy kończą się w piątki, a nowe rozpoczynają w poniedziałki, lub że między umowami przypadają święta. W takich sytuacjach nie można mówić o braku bezpośredniości, jeśli przerwa wynika wyłącznie z dni wolnych od pracy.

• Szkolenie wstępne BHP nie jest wymagane przy bezpośrednim powrocie na to samo stanowisko
• Przerwa spowodowana dniami wolnymi od pracy nie przerywa bezpośredniości
• Pracownik musi zajmować identyczne stanowisko pracy u tego samego pracodawcy
• Zmiana stanowiska pracy wymaga przeprowadzenia szkolenia wstępnego BHP

Umowa na czas określony z pracownikiem zatrudnionym na stanowisku księgowego uległa rozwiązaniu 30 października 2025 roku. Strony zawarły kolejną umowę o pracę, dotyczącą tego samego rodzaju pracy (stanowisko księgowego), 2 listopada 2025 roku. Z uwagi na fakt, że 1 listopada był dniem wolnym od pracy, należało uznać, że zawarcie drugiej umowy nastąpiło bezpośrednio po zakończeniu poprzedniej. Pracownik nie musiał zatem przejść ponownie szkolenia wstępnego BHP.

Praktyczne aspekty stosowania przepisów

Zwolnienie pracodawcy z obowiązku kierowania pracownika na wstępne badania lekarskie oraz na szkolenie dotyczące bezpiecznych i higienicznych warunków pracy wynika z tej okoliczności, iż w opisanych przypadkach pracownik w istocie kontynuuje wykonywanie tej samej lub takiej samej pracy. Fakt ustania jednego stosunku pracy i nawiązania kolejnego ma tylko znaczenie formalne.

Ustawodawca uznał, że jeśli pracownik powraca do pracy u tego samego pracodawcy na identyczne lub bardzo podobne stanowisko w krótkim czasie, to jego wiedza z zakresu BHP oraz stan zdrowia prawdopodobnie nie uległy istotnym zmianom. W związku z tym ponowne przeprowadzanie tych samych procedur byłoby nieuzasadnione i generowałoby niepotrzebne koszty oraz opóźnienia.

W praktyce pracodawcy powinni prowadzić dokładną dokumentację dotyczącą dat zakończenia i rozpoczęcia stosunków pracy, warunków pracy na poszczególnych stanowiskach oraz terminów ważności orzeczeń lekarskich. Pozwoli to na prawidłowe stosowanie wyjątków przewidzianych w przepisach i uniknięcie problemów podczas kontroli organów nadzoru.

Istotne jest również to, że przepisy dotyczące wyjątków od obowiązku przeprowadzania wstępnych badań lekarskich i szkoleń BHP mają charakter fakultatywny dla pracodawcy. Oznacza to, że pracodawca może zdecydować o przeprowadzeniu tych procedur nawet wtedy, gdy nie są one wymagane przepisami prawa, jeśli uzna to za zasadne ze względów bezpieczeństwa.

Dokumentacja i procedury przy ponownym zatrudnieniu

Pracodawcy zatrudniający ponownie swoich byłych pracowników powinni zwrócić szczególną uwagę na właściwe udokumentowanie spełnienia warunków uprawniających do skorzystania z wyjątków od obowiązku przeprowadzania wstępnych badań lekarskich i szkoleń BHP.

W przypadku wyjątku dotyczącego wstępnych badań lekarskich pracodawca powinien udokumentować następujące elementy: datę zakończenia poprzedniego stosunku pracy, datę rozpoczęcia nowego zatrudnienia, charakterystykę stanowiska pracy w poprzednim i obecnym zatrudnieniu oraz potwierdzenie, że stanowiska są identyczne lub mają takie same warunki pracy.

Jeśli chodzi o szkolenia BHP, kluczowe jest udokumentowanie bezpośredniości między zakończeniem poprzedniego a rozpoczęciem nowego zatrudnienia. Pracodawca powinien również zachować dokumentację potwierdzającą, że pracownik zajmuje to samo stanowisko pracy, które zajmował przed zakończeniem poprzedniego stosunku pracy.

W sytuacjach wątpliwych, gdy nie jest jasne, czy warunki pracy na nowym stanowisku są identyczne z poprzednimi, lub gdy upłynął graniczny okres 30 dni, pracodawcy powinni raczej zdecydować się na przeprowadzenie badań i szkoleń niż ryzykować naruszenie przepisów BHP.

Konsekwencje nieprzestrzegania przepisów BHP

Nieprzestrzeganie przepisów dotyczących badań lekarskich i szkoleń BHP może skutkować poważnymi konsekwencjami dla pracodawcy. Organy nadzoru nad warunkami pracy, w szczególności Państwowa Inspekcja Pracy, regularnie kontrolują przestrzeganie tych obowiązków i mogą nakładać surowe kary za ich naruszenie.

Dopuszczenie pracownika do pracy bez wymaganego orzeczenia lekarskiego lub bez odpowiedniego przeszkolenia z zakresu BHP może skutkować nałożeniem grzywny lub kary pieniężnej na pracodawcę. W przypadku wystąpienia wypadku przy pracy u pracownika, który nie przeszedł wymaganych procedur, pracodawca może ponosić znacznie poważniejsze konsekwencje, w tym odpowiedzialność karną.

Dlatego tak ważne jest właściwe zrozumienie i stosowanie przepisów dotyczących wyjątków od obowiązku przeprowadzania wstępnych badań lekarskich i szkoleń BHP. Pracodawcy powinni zawsze dokładnie sprawdzić, czy spełnione są wszystkie warunki uprawniające do skorzystania z tych wyjątków.

Najczęstsze pytania

Nie, zwolnienie z wstępnych badań lekarskich przysługuje tylko wtedy, gdy pracownik powraca na to samo stanowisko lub stanowisko o identycznych warunkach pracy w ciągu 30 dni od zakończenia poprzedniego zatrudnienia. Jeśli którykolwiek z tych warunków nie jest spełniony, pracownik musi przejść wstępne badania lekarskie.

Bezpośredniość oznacza, że pracownik rozpoczyna nową pracę na tym samym stanowisku w następnym dniu po zakończeniu poprzedniego stosunku pracy. Dopuszczalna jest przerwa spowodowana dniami wolnymi od pracy, takimi jak weekendy czy święta. Jeśli między umowami wystąpi dłuższa przerwa z innych przyczyn, bezpośredniość zostaje przerwana.

Tak, przepisy dotyczące wyjątków mają charakter fakultatywny dla pracodawcy. Oznacza to, że pracodawca może zdecydować o przeprowadzeniu wstępnych badań lekarskich i szkoleń BHP nawet wtedy, gdy nie są one wymagane przepisami, jeśli uzna to za zasadne ze względów bezpieczeństwa.

Okres 30 dni liczy się od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniego stosunku pracy do dnia rozpoczęcia nowego zatrudnienia. Jeśli ten okres zostanie przekroczony, pracownik musi przejść wstępne badania lekarskie, nawet jeśli powraca na identyczne stanowisko u tego samego pracodawcy.

Nie, zwolnienie dotyczy wyłącznie wstępnych badań lekarskich i wstępnych szkoleń BHP. Obowiązki związane z okresowymi badaniami lekarskimi i okresowymi szkoleniami BHP pozostają w mocy i muszą być realizowane zgodnie z obowiązującymi terminami, niezależnie od tego, czy pracownik korzystał ze zwolnienia z procedur wstępnych.