Pakiet mobilności - jak zmieniają się wynagrodzenia kierowców

Pakiet mobilności stanowi jeden z najważniejszych zestawów przepisów, które w ostatnich latach wpłynęły na funkcjonowanie branży transportowej w Polsce. Te kompleksowe regulacje mają na celu wdrożenie i stosowanie przepisów unijnych w ramach krajowego systemu prawnego, doprowadzając do ujednolicenia procedur w zakresie transportu drogowego na obszarze całej wspólnoty europejskiej. Szczególnie istotne zmiany dotyczą stawek wynagrodzenia kierowców realizujących międzynarodowe przewozy drogowe oraz likwidacji możliwości wypłaty należności z tytułu podróży służbowych dla tej grupy pracowników.

Wprowadzenie pakietu mobilności oznacza fundamentalną zmianę w sposobie wynagradzania kierowców wykonujących zadania służbowe poza granicami Polski. Dotychczasowy system, w którym wynagrodzenie składało się z płacy zasadniczej oraz należności z tytułu podróży służbowych, zostaje zastąpiony nowym modelem opartym na stawkach obowiązujących w poszczególnych krajach Unii Europejskiej.

Podstawowe założenia pakietu mobilności

Pakietem mobilności nazywamy zmiany w przepisach obowiązujących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, których celem jest wdrożenie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1057 z dnia 15 lipca 2020 roku oraz stosowanie Rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady 2020/1054 z dnia 15 lipca 2020 roku oraz 2020/1055 z dnia 15 lipca 2020 roku.

Przepisy niezbędne do wprowadzenia pakietu mobilności do krajowych regulacji zawarto w Ustawie z dnia 26 stycznia 2022 roku o zmianie ustawy o transporcie drogowym, ustawy o czasie pracy kierowców oraz niektórych innych ustaw. Ta kompleksowa nowelizacja wprowadza szereg zmian, które mają na celu harmonizację polskiego prawa z regulacjami europejskimi.

W ramach pakietu skorygowano zasady delegowania i wynagradzania kierowców wykonujących międzynarodowy transport drogowy. Zmiany te mają zapewnić równe traktowanie kierowców w całej Unii Europejskiej oraz wyeliminować nieuczciwą konkurencję opartą na różnicach w kosztach pracy między poszczególnymi krajami członkowskimi.

Najważniejsze zmiany dotyczą redefinicji pojęcia podróży służbowej oraz wprowadzenia nowych zasad wynagradzania kierowców delegowanych. Te modyfikacje mają daleko idące konsekwencje dla całej branży transportowej, wpływając zarówno na koszty działalności przewoźników, jak i na wysokość wynagrodzeń kierowców.

Nowe definicje podróży służbowych

W ramach nowelizacji zmianie uległ artykuł 2 punkt 7 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku, w którym zdefiniowano pojęcie podróży służbowej. Zgodnie z nową definicją, podróżą służbową jest każde zadanie służbowe realizowane wyłącznie w ramach krajowych przewozów drogowych.

Podróż służbowa obejmuje wykonywanie na polecenie pracodawcy dwóch rodzajów zadań. Po pierwsze, przewóz drogowy poza siedzibę pracodawcy, na którego rzecz kierowca wykonuje swoje obowiązki, oraz inne miejsce prowadzenia działalności przez pracodawcę, w szczególności filie, przedstawicielstwa i oddziały. Po drugie, wyjazd poza miejscowość, w której znajduje się siedziba pracodawcy, w celu wykonania przewozu drogowego.

Ta zmiana definicji ma kluczowe znaczenie dla kierowców, ponieważ oznacza, że tylko ci wykonujący krajowe przewozy drogowe w podróży służbowej będą mieli prawo do należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem zadania służbowego.

1. Ustalenie czy przewóz ma charakter krajowy czy międzynarodowy
2. Określenie czy kierowca wykonuje zadanie w ramach podróży służbowej
3. Sprawdzenie jakie przepisy mają zastosowanie do danego przypadku
4. Obliczenie należnego wynagrodzenia według odpowiednich zasad
5. Zastosowanie właściwych ulg podatkowych i składkowych

Kierowcy wykonującemu krajowe przewozy drogowe w podróży służbowej przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem tego zadania służbowego, ustalane na zasadach określonych w przepisach artykułu 775 § 3-5 Kodeksu pracy.

W przypadku braku odpowiednich postanowień w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania lub umowie o pracę, kierowcy przysługują należności na pokrycie kosztów podróży służbowej na zasadach określonych w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 stycznia 2013 roku w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej.

Zasadnicze zmiany dla pracowników delegowanych

Najistotniejsze zmiany wynikające z pakietu mobilności odnoszą się do pracowników delegowanych. Od lutego 2022 roku kierowca wykonujący zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych ma prawo do wynagrodzenia przysługującego w wysokości obowiązującej na terenie danego państwa Unii Europejskiej.

Nowe rozwiązania w zakresie delegowania mają zastosowanie w odniesieniu do kierowców wykonujących transport kabotażowy oraz przewozy typu cross-trade. Transport kabotażowy polega na wykonywaniu przewozów pojazdem zarejestrowanym w innym kraju lub przez firmę z innego państwa niż państwo, gdzie jest realizowana usługa. Przewozy typu cross-trade oznaczają wykonywanie transportu pomiędzy dwoma krajami przez przewoźnika, który nie posiada siedziby centrali w żadnym z tych państw.

Kierowcy wykonujący zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych nie są w podróży służbowej w rozumieniu artykułu 775 § 1 Kodeksu pracy. Stanowi to zasadniczą zmianę w stosunku do dotychczasowych regulacji, gdzie wypłatę przysługującą kierowcom wykonującym przewóz międzynarodowy tworzyły dwa elementy: wynagrodzenie oraz należności z tytułu podróży służbowej.

Rewolucyjne zmiany w strukturze wynagrodzeń

Dotychczas wypłata kierowców wykonujących przewozy międzynarodowe składała się z dwóch głównych elementów. Pierwszy to wynagrodzenie obejmujące płacę zasadniczą i dodatki. Drugi to należności z tytułu podróży służbowej, przede wszystkim diety i ryczałty noclegowe. Według szacunków firm transportowych, drugi składnik stanowił w wielu przypadkach około 70% poborów kierowcy.

Po zmianach wynikających z pakietu mobilności, należności z tytułu podróży służbowych nie będą już uwzględniane w wynagrodzeniu kierowców wykonujących przewozy międzynarodowe. Ta zmiana ma fundamentalne znaczenie dla całej branży transportowej i wymaga dostosowania systemów wynagradzania w firmach.

Wynagrodzenie zasadnicze nie będzie ustalane według stawek krajowych, jak miało to miejsce dotychczas, tylko w wysokości obowiązującej na obszarze państwa, w którym kierowca realizuje usługę transportową. Oznacza to, że kierowca zatrudniony przez polskiego przewoźnika, wykonujący przewóz międzynarodowy, nie może otrzymać niższego wynagrodzenia niż kierowca w danym kraju, na którego terytorium jest realizowana usługa przez polską firmę transportową.

• Likwidacja należności z tytułu podróży służbowych dla przewozów międzynarodowych
• Wprowadzenie obowiązku płacenia wynagrodzeń według stawek kraju wykonywania usługi
• Zachowanie dodatków płacowych z tytułu pracy w nadgodzinach i porze nocnej
• Utrzymanie dodatków za dyżury i innych przewidzianych przepisami
• Konieczność dostosowania systemów wynagradzania w firmach transportowych

Ta zmiana ma na celu zapewnienie równych warunków konkurencji na rynku transportowym Unii Europejskiej oraz ochronę praw pracowniczych kierowców. Jednocześnie może oznaczać znaczący wzrost kosztów dla polskich przewoźników, szczególnie w przypadku wykonywania usług w krajach o wyższych stawkach wynagrodzeń.

Konsekwencje podatkowe i składkowe

Do kierowców realizujących międzynarodowe przewozy drogowe będą miały zastosowanie w zakresie ustalania podstawy wymiaru podatku dochodowego od osób fizycznych przepisy dotyczące osób zatrudnionych w kraju i przebywających czasowo za granicą, wskazanych w artykule 21 ust. 1 pkt 20 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z tym przepisem wolna od podatku dochodowego jest część przychodów osób przebywających czasowo za granicą i uzyskujących przychody między innymi ze stosunku pracy, za każdy dzień pobytu za granicą, w którym podatnik pozostawał w stosunku pracy, w kwocie odpowiadającej 30% diety określonej w przepisach rozporządzenia w sprawie podróży służbowych.

Zwolnienie ze składek ZUS dotyczy części wynagrodzenia kierowców, których przychód jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu. Tak ustalony miesięczny przychód tych osób stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być jednak niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia.

Prognozowane przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej określono na poziomie 5922 złotych. Ta kwota ma kluczowe znaczenie dla obliczania podstawy oskładkowania kierowców wykonujących przewozy międzynarodowe.

Kierowca wykonujący przewozy międzynarodowe uzyskał w kwietniu 2022 roku przychód w wysokości przekraczającej 5922 złote. W takiej sytuacji należy zastosować odpowiednie przepisy rozporządzenia w sprawie składek, co oznacza konieczność obliczenia składek na ubezpieczenia społeczne od podstawy w kwocie nie niższej od prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia. W przypadku gdy w danym miesiącu przychód pracownika jest mniejszy od kwoty 5922 złote, podstawa oskładkowania jest naliczana od tego przychodu na ogólnych zasadach.

Praktyczne aspekty wdrażania zmian

Wdrożenie pakietu mobilności wymaga od przedsiębiorców transportowych podjęcia szeregu działań dostosowawczych. Przede wszystkim konieczne jest przeanalizowanie dotychczasowych umów o pracę z kierowcami i dostosowanie ich do nowych wymogów prawnych. Firmy muszą również zmodyfikować swoje systemy płacowe, aby uwzględnić nowe zasady wynagradzania kierowców delegowanych.

Szczególnie istotne jest właściwe rozróżnienie między kierowcami wykonującymi przewozy krajowe a tymi realizującymi zadania w ramach transportu międzynarodowego. Dla pierwszej grupy zachowane zostają dotychczasowe zasady wypłacania należności z tytułu podróży służbowych, podczas gdy druga grupa podlega nowym regulacjom dotyczącym delegowania.

Firmy transportowe muszą również zadbać o właściwe dokumentowanie wykonywanych przewozów, aby móc prawidłowo zakwalifikować je jako krajowe lub międzynarodowe. Od tej kwalifikacji zależy bowiem sposób wynagradzania kierowców oraz stosowane ulgi podatkowe i składkowe.

Konieczne jest również monitorowanie stawek wynagrodzeń obowiązujących w poszczególnych krajach Unii Europejskiej, ponieważ to one będą stanowiły podstawę do ustalania wynagrodzeń kierowców delegowanych. Zmiany tych stawek mogą mieć bezpośredni wpływ na koszty działalności przewoźników.

Wpływ na konkurencyjność polskich przewoźników

Wprowadzenie pakietu mobilności ma znaczący wpływ na konkurencyjność polskich przewoźników na rynku europejskim. Z jednej strony, nowe przepisy mają na celu wyeliminowanie nieuczciwej konkurencji opartej na różnicach w kosztach pracy. Z drugiej strony, mogą one oznaczać wzrost kosztów operacyjnych dla polskich firm transportowych.

Szczególnie dotkliwe mogą być zmiany dla przewoźników wykonujących regularne usługi w krajach o wysokich stawkach wynagrodzeń. Konieczność płacenia kierowcom wynagrodzeń według stawek obowiązujących w kraju wykonywania usługi może znacząco zwiększyć koszty takich przewozów.

Jednocześnie pakiet mobilności może przynieść korzyści w postaci bardziej stabilnych warunków konkurencji na rynku europejskim. Ujednolicenie zasad wynagradzania kierowców może przyczynić się do ograniczenia dumpingu cenowego i poprawy warunków pracy w całej branży.

Długoterminowo zmiany te mogą również stymulować inwestycje w automatyzację i digitalizację procesów transportowych, co może zwiększyć efektywność i konkurencyjność polskich przewoźników w inny sposób niż przez niskie koszty pracy.

Najczęstsze pytania

Nie, pakiet mobilności ma zastosowanie tylko do kierowców wykonujących transport kabotażowy i przewozy typu cross-trade. Nie dotyczy przewozów tranzytowych, bilateralnych ani kombinowanych.

Główne przepisy pakietu mobilności weszły w życie 1 marca 2022 roku, ale niektóre regulacje zaczęły obowiązywać już 2 lutego 2022 roku. Inne terminy to 21 lutego i 29 maja 2022 roku.

Tak, kierowcy wykonujący krajowe przewozy drogowe w podróży służbowej nadal mają prawo do należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem zadania służbowego, w tym diet i ryczałtów noclegowych.

Wynagrodzenie składa się wyłącznie z płacy zasadniczej i dodatków płacowych, ustalanych według stawek obowiązujących w kraju wykonywania usługi. Nie uwzględnia się należności z tytułu podróży służbowych.

Kierowcom przysługuje zwolnienie z podatku dochodowego w wysokości 30% diety za każdy dzień pobytu za granicą oraz zwolnienie ze składek ZUS w określonych przypadkach, gdy przychód przekracza przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej.

Tak, wprowadzenie pakietu mobilności wymaga dostosowania umów o pracę do nowych wymogów prawnych, szczególnie w zakresie zasad wynagradzania kierowców wykonujących przewozy międzynarodowe.

Transport kabotażowy to przewozy wykonywane pojazdem zarejestrowanym w innym kraju lub przez firmę z innego państwa niż państwo, gdzie jest realizowana usługa transportowa.